Nhận biết một số bệnh phổ biến trên lan

Vườn lan của chúng ta thường có những căn bệnh với nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Tưới nước quá nhiều
• Thời tiết quá nóng hay quá lạnh
• Vi rút
• Nhiễm nấm bệnh

Để chúng ta có thể nhận rõ nguyên nhân những căn bệnh, xin hãy xem hình ảnh và cách chữa trị như sau:

Nguồn: Bác BÙI XUÂN ĐÁNG - hoalanvietnam

--------------------------------------------------------

1. Dấu hiệu ở rễ

Dấu hiệu: Đầu rễ bị nâu và khô lại. Nguyên nhân: Bị nhiễm độc vì khí thải, hay giá thể có chất độc, hay trồng trong chậu tráng men hay kim khí. Cách chữa: Thay chậu khác với giá thể mới.

2. Dấu hiệu ở hoa

Dấu hiệu: Có những chấm, đốm ở cánh hoa. Nguyên nhân: Bị nhiễm nấm Botrytis thường xẩy ra vào mùa lạnh và có ẩm độ cao hay khi hoa gần tàn. Cách chữa: Cắt bỏ hoa, mang lan vào chỗ khô và ấm áp.

3. Dấu hiệu ở lá

Dấu hiệu: Lá bị tím hoặc có đốm tím. Nguyên nhân: Nhiều ánh nắng quá, một vài giống Caffleya thường có triệu chứng này. Cách chữa: Che bớt ánh nắng đi bằng lưới.

Dấu hiệu: Lá có vết nâu lõm xuống. Nguyên nhân: Bị cháy nắng rất bị nhiễm nấm bệnh. Cách chữa: Cắt bỏ chỗ thối, bôi thuốc sát trùng và mang cây ra khỏi chỗ nắng.

Dấu hiệu: lá rũ xuống, vàng vọt và nhăn nheo. Nguyên nhân: Thối rễ vì chậu quá rộng hay giá thể bị mục, tưới quá nhiều, thiếu ánh sáng, bị quá lạnh. Trường hơp này lá sẽ bị thối đen vài ngày sau. Cách chữa: Cắt bỏ rễ thối trồng lại vói giá thể mới và khắc phục các nguyên nhân kể trên.

Dấu hiệu: Đầu lá bị cháy. Nguyên nhân: Bón phân quá nhiều. Cách chữa: Cắt bỏ phần ngọn lá, tưới thật đẫm với Epson salt với dung lượng 1 thìa súp cho 4 lít nước mỗi tuần.

Dấu hiệu: lá bị đốm ở phần ngọn. Nguyên nhân: Bị lạnh và nước đọng khi trời lạnh. Cách chữa: Không tưới nước khi trời lạnh dưới 50°F hay 10°C.

Dấu hiệu: lá non bị nhiều đốm xanh nhạt. Nguyên nhân: Bị nhiễm độc vì khí thải, hay giá thể có chất độc, hay trồng trong chậu tráng men hay kim khí nhất là những chậu sản xuất từ Trung Quốc. Cách chữa: Thay chậu khác với giá thể mới.

Dấu hiệu: Nhiều vết, đốm hay chấm nâu đen. Nguyên nhân: Bị nhiễm nấm vì tưới nước quá lạnh, quá nhiều hay bị để quá khô cũng xẩy ra hiện trạng này. Cách chữa: Cắt bỏ những lá bi bệnh. Bớt tưới nước, dùng thuốc trừ nấm như: Funginex, Dam-off v.v... hay Hydrogen peroxides, bột diêm sinh (Sulphur powder) bột quế (Cinnamon powder).

Dấu hiệu: Thối ngọn, thối gốc. Nguyên nhân: Tình trạng này thường xẩy ra vào mùa lạnh với những cây Cattleya và Cymbidium còn non bắt đầu từ dưới gốc nguyên nhân do nước đọng rồi bị lạnh. Cách chữa: Tránh để đọng nước qua đêm, cắt bỏ chỗ bị thối và trị bằng thuốc trừ nấm như trên.

Bacterial Soft and Brown Rot – Erwinia Bệnh thối nhũn do vi trùng Erwinia.

Phalaenopsis

Dấu hiệu: Mới đầu chỉ là một vệt nhỏ sau đó sẽ lan rộng nhanh chóng tới cuống lá và thân cây trong vòng 2-3 ngày đối với lan Phalaenopsis, Dendrobium: lá bắt đầu vàng rồi đen lại, Vanda: có những vết trong suốt rồi đen lại. Cách chữa: Cắt bỏ lá thối bằng dao kéo đã khử trùng. Bôi thuốc Physan 20 hay Hydro peroxides vào vết cắt. Phòng ngừa: Bệnh lây lan qua nước tưới bắn sang cây khác, ngưng tưới từ trên xuống, để lá khô nhất là vào ban đêm, nếu có thể tăng thêm thoáng gió và giảm độ ẩm. Phun toàn thể vườn lan với dung dich 10% thuốc tẩy Chlorox.

Paphiopedilum

Oncidium

Bacterial Brown Spot – Acidovorax Bệnh thối nâu do vi trùng Acidovorax.

Phalaenopsis

Dấu hiệu: Mới đầu chỉ là một vết nhỏ mấu xanh nâu xong rồi thẫm dần và lan to ra. Bệnh này thường xẩy ra vào mùa nóng nực. Cách chữa: Cắt bỏ lá thối bằng dao kéo đã khử trùng. Bôi thuốc Physan 20 hay Hydrogen peroxides vào vết cắt. Phòng ngừa: Bệnh lây lan qua nước tưới bắn sang cây khác, ngưng tưới từ trên xuống, để lá khô nhất là vào ban đêm, nếu có thể tăng thêm thoáng gió và giảm độ ẩm. Phun toàn thể vườn lan vói dung dịch 10% thuốc tẩy Chlorox.

Cattleya

Vanda

Black Rot - Pythium and Phytophthora Bệnh thối đen do vi trùng Pythium và Phytophthora.

Dấu hiệu: Có những vết đen bắt nguồn từ lá hay mầm non rồi lây lan rất nhanh xuống rễ cây. Cách chữa: Cắt bỏ chỗ thối, hay cắt bỏ cả lá hay toàn thân cây. Bôi vết cắt với bột quế hay diêm sinh trông với vài giọt dầu ăn hoặc keo dán giấy hoặc phun với thuốc Captan, Dithane M-45 hay ngâm cây trong Physan 20. Phòng ngừa: Để riêng cây ra chỗ khác. Bệnh lây lan vì nước bắn từ cây này sang cây khác. Chỗ để lan cần thông thoáng để tránh bệnh này.

Virus

Virus là một loài vi khuẩn độc hại nhất, không có thuốc chữa. Loài này có khoảng 30 giống, nhưng thông thường nhất là Odontoglossum ringspot virus (ORSV) và Cymbidium mosaic virus (CyMV) lây lan qua rất nhiều loài lan.

Odntoglossum ringspot virus	Cymbidium mosaic virus
Dấu hiệu: Lá có những quầng, đốm nâu, vàng, đen, sần sùi: Hoa có những vằn, vệt có mầu sắc phai nhạt khác thường. Nguyên nhân: Bị vi rút (Virus) vì mua cây có bệnh rồi lây lan qua cây khác vì tưới nước, lá cây cọ sát vào nhau, côn trùng, dao kéo không khử trùng. Phòng ngừa: Đừng mua cây có dấu hiệu khả nghi. Hãy cắt một miếng lá gửi đi thử nghiệm, nếu có bệnh nên vất bỏ cây đi hay để xa các cây khác. Dao kéo cần khử trùng bằng cách hơ trên lửa.

Tải về bài viết: Nhận biết một số bệnh phổ biến trên lan

Tài liệu tham khảo:

• Orchid Pests & Diseases - American Orchid Society
• Diagnosing Orchid Problems - www.cloudsorchids.com/doctor/diagnose.htm‎
• Orchid Diseases - St. Augustine Orchid Society

Cách quan sát lá lan để phát hiện bệnh trên lan

Nhìn vào lá lan người ta có thể biết tình trạng của cây lan ra sao

1. Lá lan xanh đậm và quặt quẹo: dấu hiệu thiếu ánh sáng.
2. Lá vàng úa cây còi cọc: quá nhiều ánh sáng, quá nóng.
3. Lá cứng cát và hơi ngả mầu vàng: vừa đủ ánh sáng.
4. Lá bị đốm thối và loang dần: bị bệnh thối lá thối đọt.

5. Lá bị chấm, có sọc, có quầng: triệu chứng bị vi rút.
6. Lá bị đốm nhưng không loang: đọng nước và bị lạnh.
7. Đầu lá bị cháy: muối đọng trong chậu vì bón quá nhiều, hoặc lá già.
8. Lá nhăn nheo: thiếu độ ẩm hay thối rễ.

Lan bị bị thiếu nắng	Lan bị thối lá
Lan bị nhiễm virus	Lan Lan bị nhiễm virus
Lá già	Lan bón nhiều phân
Lan bị lạnh	Lan bị rệp cắn

Khi thấy lá lan nhăn nheo, đó là dấu hiệu của tình trạng: Thiếu độ ẩm hay thối rễ.

Tưới quá thường xuyên, rễ lan lúc nào cũng ướt dễ sinh ra bệnh và thối rễ. Xin đừng nhầm lẫn giữa ẩm và ướt. Rễ lan ưa tình trạng lúc ẩm, khi khô, cho nên khi tưới hãy tưới cho thật đẫm, xong rồi nên đợi 2-3 ngày hay một tuần sau cho khô rễ rồi mới tưới tiếp.

Vấn đề này tùy thuộc vào:
• Khí hậu nóng hay lạnh.
• Vật liêu trồng lan có thoát nước hay không.
• Chậu lớn hay nhỏ.

Nên nhớ rễ có nhiệm vụ hút nước và chất bổ dưỡng để nuôi cây. Nếu vật liệu nuôi trồng khô ráo, rễ sẽ mọc dài ra để tìm nước. Trái lại lúc nào cũng có sẵn nước ở bên, rễ sẽ không mọc thêm ra nữa. Ngay cả những giống lan cần phải tưới nhiều như Vanda chẳng hạn, cũng đợi một vài giờ sau cho khô rễ rồi hãy tưới hay phun nước. Nhưng nếu tình trang sũng nước kéo dài ngày này qua ngày khác, rễ sẽ bị thối. Rễ bị thối, không có gì để hút nước, lá cũng có thể thấm nước nhưng không đủ để nuôi cây cho nên lá bị nhăn nheo, thân, bẹ cây bị tóp lại.

Chúng ta cũng đừng nhầm lẫn giữa thối rễ và tưới không đủ nước. Nếu tưới không đủ, cây sẽ bị cằn cỗi và không tăng trưởng đúng mức chứ không bị nhăn nheo, ngoại trừ trường hợp bỏ quên không tưới cả tháng. Những loại lan có lá dài và mềm như Oncidium, Brassia hay Odontoglossum... khi thiếu nước lá sẽ có triệu chứng chun xếp lại. Nếu tưới thấy lá lan vàng ra, mềm nhũn và rụng đó là dấu hiệu của việc tưới quá thường xuyên và hậu quả là thối rễ, lá nhăn nheo và rụng (ngoại trừ trường hợp của những loài lan rụng lá vào cuối mùa thu).

Khi lá lan bị nhăn nheo hay mềm nhũn, chứng tỏ tình trạng rễ bị thối. Ta hãy:
• Rút cây ra khỏi chậu.
• Rửa rễ và cây cho sạch.
• Cắt bỏ rễ thối.
• Phun thuốc sát trùng, diệt nấm.
• Trồng lại với vật liệu mới đã ngâm nước tối thiểu 24 giờ.

Theo hoalanvietnam.org

Chiết tách và bón phân sau khi chiết tách lan Cattleya

Cattleya là loại hoa lan đang được ưa chuộng hiện nay vì màu sắc đa dạng và hương thơm tuyệt vời. Cattleya được mệnh danh là loài hoa lan vương giả - Nữ hoàng của các loài hoa. Hiện nay, tại Hà Nội và một số địa phương phía Bắc, phong trào trồng và thưởng thức lan Cattleya đang phát triển mạnh mẽ. Sau đây xin tổng hợp một số kinh nghiệm tách chiết và chăm sóc lan Cattleya của CLB Hoa Lan DLR Hà Nội. 

Khi nào thì thay chậu và tách chiết?

Khi cây lan phát triển chật chậu hoặc giá thể trong chậu đã mục rữa, đọng muối, rễ cây không phát triển,….ta tiến hành thay chậu và tách chiết cho Cattleya. Có thể thay chậu tách chiết Cattleya bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng tốt nhất là nên tách chiết trong thời kỳ cây phát triển mạnh nhất sẽ tạo điều kiện cho cây nhanh chóng hồi phục và phát triển trở lại. ở Miền Bắc, thông thường nên tiến hành tách chiết vào mùa Xuân - Hè. 

Hình 1: Cây đã phát triển chật chậu, sau khi tàn hoa sẽ tiến hành tách chiết

Hình 2: Giá thể đã hư mục, rễ cây không phát triển, cần tiến hành thay chậu và tách chiết

Lưu ý khi tách chiết: Chậu Cattleya đem tách chiết tốt nhất nên để khô, không tưới nước nhiều, tránh tách chiết trong ngày mưa vì độ ẩm không khí quá cao, nhựa trong cây nhiều làm cho vết cắt khó lành, hơn nữa để đề phòng nấm bệnh xâm nhập làm hư hại cây. 

Dụng cụ cần thiết gồm những gì?: Dao, kéo, cồn, bật lửa, kìm cắt cây, chậu, móc, giá thể, thuốc xử lý vết cắt,… 

Tách chiết như thế nào? Xin mời theo dõi bằng hình ảnh: 

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH TÁCH CHIẾT
	Bước 1: Tháo móc treo chậu ra, dùng hai tay bóp xung quanh thành chậu cho rễ bong khỏi thành chậu, bóc tách các rễ mọc chờm ra ngoài thành chậu và rút cả bụi lan ra khỏi chậu
	Bước 2: Dùng tay móc hết các giá thể cũ còn bám vào gốc cây
	Bước 3: Dùng que hoặc đũa chọc cho giá thể còn bám lại xung quanh ra hết
	Bước 4: Dùng kéo hoặc dụng cụ cắt thật sắc, đổ cồn vào dụng cụ và đốt trước khi cắt đề phòng lây lan nấm bệnh. Cắt bỏ sạch những rễ đã hư thối.
	Bước 5: Xác định điểm cắt, tách: mỗi đơn vị tách ra nên có từ 3 giả hành trở lên là tốt nhất, hướng tách ra phải còn mắt ngủ có thể phát triển thành chồi non. Qúa trình tách chiết bước này là quan trọng nhất. Cần xác định điểm cần cắt trước, đánh dấu, sau đó tiền hành cắt. Lưu ý dụng cụ cắt phải thật sắc, cắt thật ngọt. Nếu vết cắt bị dập, dùng dao lam gọt lại cho ngọt. Bôi vôi, sơn hoặc thuốc sát trùng vào vết cắt.
	Đơn vị lan mới tách ra, cần vệ sinh sạch sẽ ngay, cắt bỏ rễ thối, hỏng, xả sạch dưới vòi nước, để ráo, bôi vôi vào các chỗ cắt. Tốt nhất để chỗ mát sau 01-02 ngày thì tiến hành trồng lại.
	Bước 6: Chuẩn bị giá thể trồng Catt. Có rất nhiều loại giá thể để trồng Catt, mỗi loại giá thể thích hợp với cách trồng và điều kiện trồng tại từng vườn, từng vùng miền. Kinh nghiệm tại Hà Nội thường trồng catt bằng than củi kết hợp với dớn cọng đảm bảo cho cây phát triển tốt và ít bị hư cây. Ngoài ra có thể trồng bằng đá bọt, sỏi nhẹ. Than củi chọn loại thật chắc, sờ vào không tạo ra bụi than, ngâm xả nhiều lần khi nào than chìm xuống đáy xô nước là có thể đem trồng. Dớn cọng có thể xử lý bằng cách luộc qua nước sôi,…
	Bước 7: Chậu và giá đỡ: Chậu cũ dùng lại phải rửa sạch bằng xà phòng loãng. Để giúp cây đứng vững thời gian đầu cần làm cọc đỡ hoặc cột dây cho cây đứng vững. Dùng dây thép cứng cột ngang quang treo, dùng đũa gác ngang miệng chậu, dùng dây nhôm mềm, làm cọc ti tơ, dùng cước co dãn cố định lan,… đều được
	Bước 8: trồng lại: Đáy chậu nhét 1 ít xốp, xếp than vào chậu thứ tự to dưới, nhỏ trên. Nên xếp than theo chiều thẳng đứng, kê một miếng xốp nhỏ dưới gốc lan không cho tiếp xúc trực tiếp với than củi. Để vào chậu cây vào chỗ mát, chờ khi nào cây ra rễ trở lại bám nhiều xuống than thì bổ sung thêm dớn cọng trên bề mặt.

Sau khi tách chiết thì chăm sóc như thế nào?
Sau khi tách chiết và trồng lại, đưa chậu lan vào chỗ râm mát khoảng 50-60% ánh sáng, không tưới trong vòng 7-10 ngày đầu. Sau đó, pha B1 loãng khoảng 1cc/1lít phun sương hàng tuần cho cây nhanh ra rễ, cây ra nhiều rễ rồi thì có thể bổ sung thêm dớn cọng trên bề mặt, dùng phân 30-10-10 và B1 pha loãng ¼-1/2 liều lượng chỉ định bón hàng tuần. Khi cây hoàn chỉnh 1 tép mới thì đổi sang phân NPK 20-20-20 nên pha loãng hơn hướng dẫn và bón định kỳ. Khi cây thật khoẻ mạnh, có khoảng 5-6 giả hành ổn định thì có thể điều chỉnh dinh dưỡng nhằm thúc đẩy cây cho hoa bằng các loại phân bón có tỉ lệ P cao hơn, tăng ánh sáng cho cây, cắt giảm 50% lượng nước tưới bình thường.

Tải bài viết: Chiết tách là bón phân sau khi chiết tách lan Cattleya

8-2009
Trần Mạnh (Tổng hợp)
CLB Hoa Lan DLR Hà Nộ

Nguồn: hoalanvietnam