Lan Bướm, Lan Cành Giao - Papilionanthe teres Roxb Schltr

Lan Cành Giao, Vân Lan, Lan Bướm hoa giống như hình con bướm mọc trên các đầm lầy, rừng rậm từ Sri Lanka, Á Châu và các đảo quốc thuộc Thái Bình Dương.

Loài lan Papilionanthe do Rudolf Schlechter (1872-1925) một khoa học gia người Đức công bố vào năm 1915. Loài lan này trước kia được xếp vào giống Vanda teres, vì lá cây giống như chiếc đũa hay chiếc bút chì (pencil-like). Tên Việt do Phạm Hoàng Hộ: Lan Cành Giao, Vân Lan. Trần Hợp: Lan Bướm. Thân đơn cao từ 1-2 m, hoa giống như hình con bướm mọc trên các đầm lầy, rừng rậm từ Sri Lanka, Á Châu và các đảo quốc thuộc Thái Bình Dương. Là một giống phong lan (epiphytes) cho nên rễ lan nhỏ và nhiều thường bám trên các cành cây.

Trên thế giới có khoảng 10 giống.

• Papilionanthe biswasiana (Ghose & Mukerjee) Garay (1974)
• Papilionanthe greenii (W. W. Sm.) Garay (1974)
• Papilionanthe hookeriana (Rchb. f.) Schltr. (1915)
• Papilionanthe pedunculata (Kerr) Garay (1974)
• Papilionanthe sillemiana (Rchb. f.) Garay (1974)
• Papilionanthe subulata (Willd.) Garay (1974)
• Papilionanthe teres (Roxb.) Schltr.(1915)
• Papilionanthe tricuspidata (J. J. Sm.) Garay (1974)
• Papilionanthe uniflora (Lindl.) Garay (1974)

Việt Nam có 3 giống sau đây:

Papilionanthe hookeriana
Đồng danh: Vanda hookeriana Rchb.f 1856
Phong lan hay địa lan, thân nhỏ, cao trên 1 m, lá hình ống như chiếc đũa dài 10-15 cm. Hoa mọc ở gần ngọn từ 3-12 chiếc, to 4-7 cm. Môi hoa có những chấm tím, nở 2-3 chiếc một, vào xuân và hạ. Hoa lâu tàn.
Nơi mọc: Đà Lạt, Biên Hòa, Đồng Nai

Hình: Orchidenthusia.com

Hình: Sarawaklens.com

Papilionanthe pedunculata
Đồng danh: Aerides pedunculata Kerr 1935
Phong lan, thân cao 1-3 m, lá hình ống dài 5-10 cm. Chùm hoa dài chừng 15 cm. Hoa 5-10 chiếc, nở 5-6 chiếc một lượt, to chừng 5-7 cm. Lâu tàn nở vào mùa Xuân.
Nơi mọc: Lâm Đồng, Đà Lạt

Hình: Bùi xuân Đáng

Hình: Bùi xuân Đáng

Papilionanthe teres
Đồng danh: Vanda teres (Roxb.) Lindl. 1833
Phong lan hay điạ lan cao chừng 1 m, lá hình ống như chiếc đũa. Dò hoa dài 20-30 cm, hoa 5-7 chiếc nhưng chỉ nở 2-3 chiếc một lần. Môi hoa không có chấm tím như Papilionanthe hookeriana. Nở vào mùa Xuân-Hạ và lâu tàn. Lan mọc ở Đồng Nai, Đà Lạt và Huế.

Hình: Bùi xuân Đáng	Hình: Bùi xuân Đáng
Giống lan này còn có hoa mầu trắng, trong họng mầu vàng.	Hình: Theorchidsource.com

Sau đây là hình ảnh của những giống lan khác không mọc tại Việt Nam:

Papilionanthe biswasiana

Hình: Cindy Hill Flickr.com	Hình: Warmly Orchids.com
Papilionanthe subulata Đồng danh: Aerides cylindrica Lindl. 1833, Papilionanthe cylindrica (Lindl.) Seidenf. 1995	Hình: IOSPE.com

Papilionanthe tricuspidata

Hình: IOSPE.com	Hình: IOSPE.com
Papilionanthe uniflora Đồng danh: Aerides longicornu Hook. f. 1890; Aerides uniflora (Lindl.) Summerh. 1956	Hình: IOSPE.com
Papilionanthe vandarum Đồng danh: Aerides cylindricum Hooker 1857; *Aerides vandarum Rchb. f. 1867; Vanda vandarum (Rchb.f.) K.Karas. 1992	Hình: orchidsonline.com

Các giống: Papilionanthe greenii, Papilionanthe sillemiana chưa tìm thấy hình ảnh.

Vanda hay Papilionanthe Miss Joaquim một cây lai giống tự nhiên giữa Papilionanthe hookeriana x Papilionanthe teres đã được chọn là quốc hoa của Singapore.

Hình: Delphiguy

Hình: Theorchidsource.com

CÁCH TRỒNG

Loài lan này cần rất nhiều ánh sáng, thoáng gió, nhiều phân bón, nhiệt độ từ 25-35°C hay 77-95°F và ẩm độ cao từ 70-90%. Các tư nhân và nhà trồng lan cắt hoa thường trồng trên các luống ở ngoài trời với các cọc chống giữ cho lan bám vào. Lan có thể trồng với vỏ dừa cắt nhỏ, vỏ thông, vỏ dăm bào, vỏ đậu phọng v.v... Tưới nước cho thật đẫm và bón phân thật nhiều với liều lượng 1 thìa cà phê cho 4 lít nước.

2/2011

Hoàng Phù Hưng