Một loài Lan: Huyết nhung mang tên Việt Nam

Sau loài Bò Cạp Hoa Vàng (Renanthera citrina) được tiến sĩ Leonid V.Averyanov công bố năm 1997 thì nay ông cùng vợ là Anna l.Averyenova lại công bố một loài huyết nhung đặc hữu Việt Nam có hoa màu đỏ, được tìm thấy ở vùng đá vôi tỉnh Hà Giang, thuộc vùng núi Bát Đại Sơn vào những năm 2001 -2002.

Renanthera vietnamensis

Renanthera vietnamensis thường mọc phụ sinh trên cây cũng như mọc trên đá ở các đỉnh núi đá vôi hẹp ở cao độ 650 – 1200m. môi trường sống của Renanthera vietnamensis trải dài từ 25 – 30 cây số tới phía Bắc thị xã Hà Giang sát biên giới Trung Quốc. Renanthera vietnamensis có thân gỗ có thể mọc đứng hay treo lòng , thòng, dài 15 -30 cm với các lóng dài 1 – 2 cm; lá thô cứng, dài 5 -10 cm, rộng 1 -2 cm. Phát hóa lá cành đơn hay có ít nhánh, dài đến 45cm màu đỏ tía có đốm nhỏ, mang 10 -20 hoa, kích thước hoa thay đổi từ 4 – 7 cm, trải rộng, không thơm; lá đài sau và hai cánh hoa có màu từ đỏ cam đến vàng hơi nhuốm màu cam nhẹ, hoặc có những đốm vàng cam không rõ rệt về phía đỉnh; lá đài bên có màu đỏ chói hoặc đỏ cam cho đến vàng cam; lá đài sau hình mũi giáo, hơi rộng về phía đỉnh, dài 2-3cm, rộng 0.2 -0,4cm., lá đài bên hình trứng rộng, không nhọn đỉnh, mép gợn sóng lớn, dài 1.4 – 3cm, rộng ở giữa  cỡ 0.8- 1.5cm; cánh hoa hình mũi giáo ngược, gần như thẳng hoặc hơi rộng và công lưỡi liềm về phía đỉnh, hơi tròn đầu, dài 1.7 – 2.7cm,rộng 2- 3.5 mm; môi có 3 thùy, bất động, cựa rộng và ngắn, dài cỡ 2-3 mm, trắng ở bên trong, mặt trong phía trước cựa có 2 lằn trắng  song song, cao, với những nếp gợn sóng không đều và 2 đường nhô cao ngang nhỏ thêm vào ở vách trong; thùy bên đỏ sậm, ngang, rộng, có 2 thùy, rộng 3-3.5cm, cao cỡ 2mm; thùy giữa hình trứng hoặc hình tim hơi tròn đầu, uốn ngược, đỏ hay cam, dài 2.5- 3.5 cm rộng 2.5-3mm ở góc có 3  đường nhô cao vàng hoặc vàng cam giống như vết chai, ngắn và dày. Trụ ngắn,  nắp đỏ cam, có cuống ngắn, dài 0.8mm, gót phấn tương đối lớn, hình tim, hai cặp phấn khối, mỗi cặp gồm hai nửa bán cầu không bằng nhau.

Hình như Renanthera vietnamensis có liên quan chặt chẽ với Huyết Nhung giún Renathera Imschootiana. Tuy nhiên Renanthera vietnamensis khác biệt rõ rệt với Renanthera imschootiana về hoa đỏ cam và vàng cam, cánh hoa hơi nhọn và mảnh mai, dài (hầu như không ngắn hơn lá đài sau) và thùy giữa của môi hình tim uốn cong ngược lại.

Loài Huyết Nhung Đỏ Renanthera coccinea có diện tích phân bố rộng, hoa của nó giống Renanthera vietnamensis nhưng khác biệt bởi tập tính cây leo của nó. Hoa Renathera vietnamensis khác biệt vì nhỏ hơn với kết cấu đường nổi trên môi phức tạp hơn.

Khu vực hiện diện của Renanthera vietnamensis là khu vực núi đá vôi ở Bát Đại Sơn nằm trong vùng biên giới trong thời gian dài bị cấm không được tự do lui tới cho các cuộc khảo sát thực vật hay du lịch. Có thể đấy là một trong những lý do  giúp các ngọn núi, đỉnh núi trong vùng núi đá vôi này còn giữ được những mảng nhỏ của khu rừng nguyên sinh làm nơi cư trú cho các loài lan đặc hữu nổi tiếng của Việt Nam. Nhưng tốc độ nhanh chống khủng khiếp của việc phá rừng không kiểm soát được hiện nay việc thu hái thương mại trên qui mô rộng lớn làm cho sự sống còn của loài lan đẹp đẽ này lâm vào cảnh u ám, trên con đường dẫn đến sự tuyệt chủng trong hoang dã. {

Theo; “Renathera vietnamensis A red flowered Species from the Limestone Area” của Leonis V. Averyanova và Anna L. Averyanova trong Orchids tháng 7 -2004.

Bài :Lê Minh Chu – Ngô Quý Đắc Thương